ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಾಮೂಹಿಕ ‘ಸೂರ್ಯನಮಸ್ಕಾರ’ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ

ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಾಮೂಹಿಕ ‘ಸೂರ್ಯನಮಸ್ಕಾರ’ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ
ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಹಬ್ಬವನ್ನಾಚರಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಸೂರ್ಯನೆಂದರೆ ನಮಗೆಲ್ಲ ಅಪಾರ ಪ್ರೀತಿ. ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಆತ ಕೇವಲ ಬೆಳಕೀಯುವ ಸಾಧನವಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ದೈವ, ಜೀವಾಧಾರ, ಶುಭಪ್ರದ, ನಮ್ಮ ಸರ್ವಕರ್ಮಗಳ ಸಾಕ್ಷಿ, ಪರಮಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಮುಚ್ಚಳವಿದ್ದಂತೆ- ‘ಹಿರಣ್ಮಯೇನ ಪಾತ್ರೇಣ ಸತ್ಯಸ್ಯಾಪಿಹಿತಂ ಮುಖಂ/ ತತ್ ತ್ವಂ ಪೂಶನ್ ಅಪಾವೃಣು ಸತ್ಯ ಧರ್ಮಾಯ ದೃಷ್ಟಯೇ’ ಎಂದು ಈಶಾವಾಸ್ಯದ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ. (ಹಿರಣ್ಮಯವಾದ ಪಾತ್ರೆಗೆ ನೀನೆ ಮುಚ್ಚಳ. ಕೃಪೆ ಮಾಡಿ ತೆರೆದುಕೊಂಡು ಸತ್ಯಧರ್ಮಗಳನ್ನು ನಮಗೆ ತೋರಿಸು). ಇಂತಹ ಸೂರ್ಯನನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಉಪಾಸಿಸುತ್ತೇವೆ.

ಸೂರ್ಯನನ್ನು ನೋಡುವುದು, ಸಂಧ್ಯಾವಂದನೆ, ಸೂರ್ಯ ನಮಸ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಕನಿಷ್ಠ ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸುವುದು ಭಾರತೀಯನ ದಿನಚರಿಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗ. ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿಗೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿತುಂಬ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ಸೂರ್ಯನು ಅಯನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದಾಗ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಹಬ್ಬವನ್ನೇ ಆಚರಿಸುತ್ತೇವೆ. ರೈತರಿಗಂತೂ ಮಿಗಿಲಿಲ್ಲದ ಸಂಭ್ರಮ. ಸುಗ್ಗಿಯ ಕಾಲವೂ ಹೌದು. ಮಳೆಬೆಳೆಗಳನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ನೇಸರನಿಗೂ ಅನ್ನಪಾನಗಳನ್ನೀಯುವ ಭೂಮಿತಾಯಿಗೂ, ಬೇಸಾಯದಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುವ ಎತ್ತು, ಆಕಳಿಗೂ ತುಂಬು ಹೃದಯದ ಕೃತಜ್ಞತೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಹಬ್ಬ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆವ ಅಕ್ಕಿ, ಬೇಳೆ, ಧಾನ್ಯ, ಗಡ್ಡೆ-ಗೆಣಸು- ಕಾಳು, ತರಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಯಲಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿ ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ನಿವೇದಿಸಿ ಉಣ್ಣುತ್ತೇವೆ. ಹುಗ್ಗಿ, ಅವಿಯಲ್ಲು, ಕಾಳುಪಲ್ಯ, ಎಳ್ಳುಬೆಲ್ಲ, ಕಬ್ಬು, ಬೆಲ್ಲದ ಪಾಯಸ ಮುಖ್ಯ ಖಾದ್ಯಗಳು. ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಕೋರಿ ಬಂಧುಮಿತ್ರರೊಡನೆ ಎಳ್ಳುಬೆಲ್ಲ ಬೀರುತ್ತೇವೆ. ಗಾಳಿಪಟ ಹಾಯಿಸಿ ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ವಂದನೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಪದ್ಧತಿ ವಾರಾಣಸಿ ಹಾಗೂ ಗುಜರಾತ್ಗಳಲ್ಲಿವೆ.

ದೀಪಾವಳಿಯ ಮೂರು ದಿನದ ಬಳಿಕ ಛತ್ ಎನ್ನುವ ಸೌರಹಬ್ಬವನ್ನು ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಓಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಸಾಂಬ ದಶಮಿ ಎನ್ನುವ ಸೌರಹಬ್ಬ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ರಥಸಪ್ತಮಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಮಾಘಮಾಸದ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದ ಸಪ್ತಮಿಯಂದು ಬರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ‘ಸೂರ್ಯ ಜಯಂತೀ’ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಎಕ್ಕದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ತಲೆ, ಭುಜ ಹಾಗೂ ಮಂಡಿಗಳ ಮೇಲಿಟ್ಟು ಅಭ್ಯಂಗಸ್ನಾನ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ಸೂರ್ಯನು ಆಯುರಾರೋಗ್ಯ ಪ್ರಸಾದಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಮನೆಯ ಮುಂಬಾಗಿಲ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ರಥವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅದರ ಪಕ್ಕಗಳಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ- ಚಂದ್ರರನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾವಿರಾರು ಜನ ಸಾಮೂಹಿಕ ಸೂರ್ಯನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡುವುದನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದು. ತಿರುಪತಿಯ ತಿಮ್ಮಪ್ಪನಿಗೆ ಸೂರ್ಯಾಲಂಕಾರ ಸೇವೆ, ಚಕ್ರಸ್ನಾನ, ಸೂರ್ಯಪ್ರಭಾವಾಹನ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಪ್ರಭಾವಾಹನ ಸೇವೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಿರುಪತಿಯಲ್ಲಿ ರಥಸಪ್ತಮಿಯನ್ನು ‘ಒಕ್ಕ ನಾಟಿ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವಂ’ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು! ಸೂರ್ಯೋದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಪಟುಗಳು ಬಯಲಲ್ಲಿ ಸಾಮೂಹಿಕ ‘ಸೂರ್ಯನಮಸ್ಕಾರ’ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಸೂರ್ಯನನ್ನು ಸ್ತುತಿಸುವ ಹಲವು ಮಂತ್ರ ಸ್ತೋತ್ರಗಳು ಇವೆ- ಸೂರ್ಯ ಸೂಕ್ತ, ನವಗ್ರಹಸ್ತೋತ್ರ, ಆದಿತ್ಯಹೃದಯ, ಸೂರ್ಯಾಷ್ಟಕಗಳೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಮುತ್ತುಸ್ವಾಮಿ ದೀಕ್ಷಿತರ ನವಗ್ರಹ ಕೃತಿಗಳ ಪೈಕಿ ‘ಸೂರ್ಯಮೂರ್ತೇ ನಮೋಸ್ತುತೇ’ ಎನ್ನುವ ಕೃತಿ ಸೌರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಗವನ್ನೇ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಸೂರ್ಯಕಾಂತಂ ಎನ್ನುವ ಮೇಳರಾಗದ ಜನ್ಯವೇ ಆಗಿದೆ. ಸೂರ್ಯೋದಯ ಹಾಗೂ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತಮಾನಗಳ ಪ್ರಭಾವ ಗಮನೀಯ. ನಮ್ಮ ದೇಹಮನೋಬುದ್ಧಿಗಳ ಮೇಲೆಯೂ ಇದರ ಸತ್ಪ್ರಭಾವ ಅನುಭವಸಿದ್ಧ. ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಧ್ಯಾದಿ ಕರ್ಮಗಳನ್ನೂ, ಅಧ್ಯಯನ, ಧ್ಯಾನಾದಿಗಳನ್ನೂ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ ಯೋಗಾಸನಾದಿಗಳನ್ನೂ ಮಾಡುವ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಬೆಳೆದುಬಂದಿದೆ.

ಸೂರ್ಯನನ್ನು ಸಾವಿತ್ರೀ ಮಂತ್ರದ(ಗಾಯತ್ರೀ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ) ಮೂಲಕ ಉಪಾಸಿಸುವ ಸುಂದರ ಭಾವ ನಮ್ಮಲ್ಲಿದೆ- ‘ತತ್ ಸವಿತುರ್ವರೇಣ್ಯಂ ಭರ್ಗೋ ದೇವಸ್ಯ ಧೀಮಹಿ ಧಿಯೋ ಯೋ ನಃ ಪ್ರಚೋದಯಾತ್'(ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಪ್ರಜ್ಞೆಗಳನ್ನೂ ಊಧ್ರ್ವಮುಖವಾಗಿ ಪ್ರಚೋದಿಸು) ಎನ್ನುವ ಈ ಮಂತ್ರ ಸಮಸ್ತ ಮನುಕುಲದ ಧೀಶಕ್ತಿಯ ಉನ್ನತಿಗಾಗಿ ಕೋರುತ್ತಿರುವುದು ಗಮನೀಯ.

ಸೂರ್ಯನು ವೇದಕಾಲದಿಂದಲೂ ಜನಪ್ರಿಯ ದೇವತಾರೂಪ. ಭಗವಂತನ ವಿರಾಟ್ ರೂಪಕ್ಕೆ ಸೂರ್ಯನೇ ಕಣ್ಣು ಎನ್ನುವ ಉಪಮಾನವೂ ಉಂಟು. 12 ಆದಿತ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನು ನಮಗೆ ಕಾಣುವ ಸೂರ್ಯ. ಸೂರ್ಯನು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಬ್ರಹ್ಮನಾಗಿಯೂ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಶಿವನಾಗಿಯೂ ಸಾಯಂ ವಿಷ್ಣುವಾಗಿಯೂ ಪೂಜ್ಯನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಗ್ರಹಮಂಡಲಕ್ಕೆ ಸೂರ್ಯನೇ ಅಧಿಪತಿ. ಗೋಧಿ ಧಾನ್ಯವು ಸೂರ್ಯನ ಸಂಕೇತ, ಸೂರ್ಯನ ದಿನ ರವಿವಾಸರ. ಸೂರ್ಯನನ್ನು ಉಪಾಸನೆ ಗೈಯುವ ಸೌರಾಗಮ ಹಾಗೂ ಸೌರತಂತ್ರ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಇವೆ. ಪಂಚಾಯತನ ಪೂಜಾಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನಿಗೂ ಒಂದು ಸ್ಥಾನ. ಯಾವುದೇ ಪೂಜೆ, ಶುಭಕಾರ್ಯದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವುದು ಸೂರ್ಯೋದಯದೊಡನೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲೂ ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿಗೆ ತುಂಬ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ.
ನಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಚಿತ್ರ ಹಾಗೂ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನು ಪೀತಾಂಬರವನ್ನುಟ್ಟು, ಎರಡು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಪದ್ಮವನ್ನು ಧರಿಸಿರುವ ರೂಪವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವೆಡೆ ಚತುರ್ಭುಜಗಳಲ್ಲಿ ಶಂಖ, ಚಕ್ರ, ಗದೆ ಮತ್ತು ಪದ್ಮ ಹಿಡಿದಿರುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಬೆಳಗುವ ರಥಕ್ಕೆ ಏಳು ಕುದುರೆಗಳು! ಅವುಗಳು ಸಪ್ತಾಹದ ಏಳು ದಿನಗಳನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತವೆ. ಅವನ ಸಾರಥಿ ಅರ್ಧದೇಹದ ಅರುಣ, ಪ್ರಾಯಃ ಅಯನವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಉತ್ತರಾಯನ-ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ಎಂಬ ಎರಡು ಅಯನಗಳಲ್ಲಿಸಂವತ್ಸರವು ಅರ್ಧರ್ಧವಾಗಿ ವಿಭಾಗಗೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಅಂಗವಿಕಲನಾದರೂ ನಿಷ್ಠೆ ನೈಪುಣ್ಯಗಳಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಅರುಣನು ಜಗತ್ತನ್ನೇ ಬೆಳಗುವ ಸ್ವಾಮಿಯಿಂದ ಸ್ವೀಕೃತನಾದ ಎನ್ನುವ ನೀತಿಯೂ ಇಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಸಿದೆ!

ಸೂರ್ಯನ ಏಳು ಅಶ್ವಗಳು ಸಪ್ತವರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತವೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ಹಲವಾರು ಹೆಸರುಗಳು – ಸವಿತಾ, ಅರ್ಕ, ಭಾನು, ದಿವಾಕರ, ಪ್ರಭಾಕರ, ದಿನಸ್ಪತಿ, ರವಿ, ಸೂರ್ಯ, ಆದಿತ್ಯ, ಪೂಷನ್, ಮರೀಚಿ, ತರಣಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಭೂಮಿಗೆ ಆತನು ಪರಮಾಪ್ತನಾದ್ದರಿಂದ ಆತನಿಗೆ ‘ಮಿತ್ರ’ ಎನ್ನುವ ಹೆಸರೂ ಇದೆ. ಸೌರೋಪಾಸಕರು ‘ಮಿತ್ರ’ ಎನ್ನುವ ಉಪನಾಮ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಪೂರ್ವ ಕಡಲ ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಕಡಲ ತೀರದವರಲ್ಲಿ ಸೌರೋಪಾಸಕರು ಹೆಚ್ಚು. ಬಂಗಾಳ, ಒಡಿಶಾ, ಗುಜರಾತ್ ಕಡೆಯವರಲ್ಲೂ ಮಿತ್ರ ಉಪನಾಮ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಗುಜರಾತಿಗೆ ಸೌರಾಷ್ಟ್ರ (ಸೌರ ರಾಷ್ಟ್ರ) ಎನ್ನುವ ಮೂಲನಾಮವೂ ಅಲ್ಲಿನವರು ಮೂಲತಃ ಸೌರೋಪಾಸಕರು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.

ಮಾಘಮಾಸದ ಭಾನುವಾರಗಳು ಸೂರ್ಯೋಪಾಸನೆಗೆ ಹೇಳಿಮಾಡಿಸಿದ್ದು. ಸೂರ್ಯಗ್ರಹಣದ ಕಾಲದಲ್ಲೂ ತೀರ್ಥಸ್ನಾನ ಪ್ರಶಸ್ತ. ಆದರೆ ಭಾನುವಾರ ಅಭ್ಯಂಗಸ್ನಾನ ನಿಷಿದ್ಧ! ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದರೆ ನಿರಂತರ ರೋಗವೂ ದಾರಿದ್ರ್ಯವೂ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಮಾತೂ ಇದೆ – ‘ಸಪ್ತಜನ್ಮ ಭವೇದ್ ರೋಗಿ ಜನ್ಮಜನ್ಮ ದರಿದ್ರತಾ’! ಆದರೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬಿಟ್ಟು ಹೋದ ಭಾನುವಾರ ರಜಾ ಪದ್ಧತಿಗೆ ಶರಣಾದ ನಮಗೆ ತಲೆಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಸಮಯ ಸಿಗುವುದೇ ಭಾನುವಾರ ಎಂಬಂತಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆ!

ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನ ಪತ್ನಿ ಉಷಸ್. ಆಕೆ ಚಿನ್ನದ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನುಟ್ಟು, ಅಸಂಖ್ಯ ನಕ್ಷತ್ರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತಳಾಗಿ ಬರುತ್ತಾಳೆ. ರಾತ್ರಿಯಿಂದ ಹೊಮ್ಮಿ ಬಂದು ತನ್ನ ಪತಿಯಾದ ಸೂರ್ಯನ ಪಥಕ್ಕೆ ಬೆಳಕಿನ ಸಿಂಚನ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ! ಪುರಾಣಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಜನ, ರಾಜ್ಞೀ, ಪ್ರಭಾ ಹಾಗೂ ಸಂಧ್ಯಾ ಸೂರ್ಯನ ಹೆಂಡತಿಯರು. ಈ ಪತ್ನಿಯರೆಲ್ಲ ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಸೂರ್ಯನ ಅಮಿತ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಶಕ್ತಿಸ್ವರೂಪಗಳು. ಇವರಿಂದ ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳು – ವೈವಸ್ವತ ಮನು, ಯಮ, ಯಮುನಾ, ಅಶ್ವಿನೀಕುಮಾರರು, ಮನು, ಶನಿ, ತಪತಿ, ವಿಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ರೇವಂತ(ರೈವತ). ಅಸಾಧರಣ ಧರ್ಮಪ್ರಜ್ಞೆಯುಳ್ಳ ಯಮನು ಮೃತ್ಯು ದೇವತೆಯಾದ, ಅಷ್ಟದಿಕಾಲಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ. ಯಮುನೆಯು ಲೋಕಪಾವನಿಯಾದ ನದಿಯಾಗಿ ಹರಿದು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದ್ದಾಳೆ. ದ್ವಾಪರಯುಗದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನ ಮಡದಿಯೂ ಆದಳು. ಜೀವರನ್ನು ಅವರವರ ಕರ್ಮಫಲಗಳನ್ನು ಉಂಡು, ಶುದ್ಧರಾಗಿ, ಜ್ಞಾನಿಗಳಾಗಿ ಒಡಮೂಡುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಗುರು ಶನಿ. ಮರಣಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಜೀವಗಳಿಗೆ ಅವರವರ ಪುಣ್ಯಪಾಪಗಳಿಗನುಗುಣವಾಗಿ ಲೋಕಾಂತರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವವನು ಯಮ. ತಪತಿಯು ನದಿಯಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತಾಳೆ. ನಮ್ಮ ಕವಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಸೂರ್ಯನನ್ನು ನೋಡುತ್ತಲೇ ಹೃದಯದುಂಬಿ ಅರಳಿ ನಿಲ್ಲುವ ಕಮಲವು ಅವನ ಪ್ರೇಯಸಿಯಂತೆ!
ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಸುಗ್ರೀವನೂ, ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನೂ ಸೂರ್ಯಾನುಗ್ರಹದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವರೆಂದು ಕಥೆ. ಮಹಾತ್ಮನಾದ ಆಂಜನೇಯನಿಗೆ ಸೂರ್ಯನೇ ಗುರುವು. ಮಹರ್ಷಿ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯರಿಗೆ ಆದಿತ್ಯನೇ ಆಂತರಿಕ ಗುರುವಾಗಿ ಜ್ಞಾನವಿತ್ತ ಕಥೆಯೂ ಇದೆ. ಆರೋಗ್ಯ, ತೇಜಸ್ಸು, ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧವಿಜಯಗಳಿಗಾಗಿ ‘ಆದಿತ್ಯಹೃದಯ’ ಎನ್ನುವ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ಶ್ರೀ ರಾಮಚಂದ್ರನಿಗೆ ಅಗಸ್ತ್ಯ ಮಹರ್ಷಿಗಳೇ ಉಪದೇಶವೀಯುವ ಪ್ರಸಂಗವು ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿದೆ. ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಇದ್ದ ಅನೇಕ ಸೂರ್ಯ್ದೇಗುಲಗಳ ಪೈಕಿ ಹಲವನ್ನು ದುರುಳ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರು ನಾಶಗೈದಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವು ಉಳಿದಿವೆ, ಒಡಿಶಾದ ಕೋಣಾರ್ಕ ದೇಗುಲವು ಜ್ಯೋತಿಶ್ಶಾಸ್ತ್ರದ ಹಲವು ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಕೆತ್ತನೆಗಳಲ್ಲೇ ಸಾರುತ್ತದೆ. ಒಡಿಶಾದ ಬುಗುದ ಹಾಗೂ ಪಾಲಿಯಾಗಳಲ್ಲಿನ ಬಿರಂಚಿನಾರಾಯಣ ಸೂರ್ಯಾಲಯ, ಉತ್ತರಪದೇಶದ ಉತ್ತರಾರ್ಕ ಮಂದಿರ್, ಲೋಲಾರ್ಕ ಮಂದಿರ, ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಬಾಲಾರ್ಕ ಮಂದಿರ, ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ಬಹರೈಚ್ನ ಸೂರ್ಯಮಂದಿರ, ಗುಜರಾತಿನ ಮೋಧೇರಾದ ಸೂರ್ಯಮಂದಿರ, ಕಾಶ್ಮೀರದ ಮಾರ್ತಾಂಡ ದೇಗುಲ, ಮುಲ್ತಾನದ ಸೂರ್ಯಾಲಯ, ಭರುಕಚ್ಛ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜಯಾದಿತ್ಯ ಮಂದಿರ, ಸುರೇಂದ್ರನಗರದ ಥಾನಗಡದ ಸೂರ್ಯಮಂದಿರಗಳು ದುಷ್ಟರ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಅವಶೇಷಗಳಾಗಿವೆ. ಆಂಧ್ರದ ಅರಸವಲ್ಲಿ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕಶೇಲಿ (ಸಿಂಧುದುರ್ಗ) ಹಾಗೂ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಗಲ್ತಜಿ ಮುಂತಾದೆಡೆ ಇಂದಿಗೂ ಸೂರ್ಯಿಮಂದಿರಗಳು ಉಳಿದಿವೆ.

ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಅಲ್ಮೋರಾದಲ್ಲಿನ ಕಟ್ಟರ್ಮಾಲ್ ಸೂರ್ಯ ದೇಗುಲ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಂ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನವಗ್ರಹಗಳ ತೀರ್ಥಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸೂರ್ಯನ ಆಲಯಗಳಿವೆ. ಇನ್ನು ಅಸಂಖ್ಯ ದೇಗುಲಗಳಲ್ಲಿ ನವಗ್ರಹಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯಿವಿಗ್ರಹ ಕಾಣುವುದು ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯ. ಕೋಣಾರ್ಕ ದೇಗುಲದಂತಹ ಭವನಗಳಲ್ಲಿ(ಕೋಣ ಎಂದರೆ ದಿಕ್ಕು, ಅರ್ಕ ಎಂದರೆ ಸೂರ್ಯ) ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಸೂರ್ಯ ಬಿಂಬವು ಒಂದು ಕೋನದಿಂದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಸೂರ್ಯನ ವಿಗ್ರಹದ ಮೇಲೆ ಹಾದು ಬೆಳಗುತ್ತಿತ್ತಂತೆ. ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಕಾಲದ ಇಂಜಿನಿಯರ್ಗಳ ವಿಶೇಷ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿರುವುದೇ ಗವಿಗಂಗಾಧರೇಶ್ವರ ದೇಗುಲದ ಕಿಟಕಿ ಬಾಗಿಲುಗಳ ವಿನ್ಯಾಸೀಕರಣ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಾಯಂಕಾಲ ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣವು ಶಿವಲಿಂಗದ ಮೇಲೆ ಹಾದುಹೋಗುವಾಗ ‘ಸೂರ್ಯಮಜ್ಜನ’ವೆಂಬ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸೂರ್ಯನ ಪಥ-ಸಂಕ್ರಮಣವನ್ನು ಪಾಮರ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೂ ಗೋಚರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಪ್ರಶಂಸಾರ್ಹ.

ದಿಲ್ಲಿ, ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಜೈಪುರ, ಉಜ್ಜಯಿನಿ ಹಾಗೂ ವಾರಾಣಸಿಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಾ ಜಯಸಿಂಗ್ ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಅದ್ಭುತ ಜಂತರ್ಮಂತರ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರ ಚಲನವಲನಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಯೋಗಲಯಗಳಾಗಿವೆ. ಪುರಿಯ ಜಗನ್ನಾಥ ದೇಗುಲವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಪೂರ್ವೋತ್ತರ ಭಾರತದ ದೇಗುಲಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ‘ಸೂರ್ಯಗಡಿಯಾರ’ವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಭೂಮಿಯ ಜೀವನವನ್ನೂ, ಋುತುಚಕ್ರವನ್ನೂ, ಆಮ್ಲಜನಕದ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನೂ, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಧರಿಸಿ ಪೋಷಿಸಿರುವ ಸೂರ್ಯದೇವನಿಗೆ ನಾವು ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ನೀಡಬಹುದಾದ್ದಾದರೂ ಏನನ್ನು? ಕೇವಲ ನಮ್ಮ ಭಕ್ತಿಪೂರ್ವಕ ನಮಸ್ಕಾರವನ್ನು

ಕೃಪೆ:ವಿಜಯಕರ್ನಾ‍ಟಕ